Home

De bestuurlijke chaos binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken is, met het laatste besluit van de generale synode voordat de vergadering sloot, nog groter geworden dan zij al was. Met het laatste besluit heeft de meerderheid van de afgevaardigden ter synode haar machtswoord uitgesproken. Het besluit getuigt van onbehoorlijk bestuur omdat het in strijd is met de beginselen van gereformeerd kerkrecht, de kerkorde en is onzorgvuldig geformuleerd. Het besluit veroorzaakt bestuurlijke chaos wat op zichzelf al onbehoorlijk is. Met het besluit wordt een mogelijke kerkscheuring geforceerd. 

Inmiddels is duidelijk dat deze week door het moderamen een voorstel wordt gedaan dat geen voorstel tot scheuring mag heten, maar feitelijk wel is. Het voorstel wordt gepresenteerd als het minst slechte van twee kwaden; maar ook een gecontroleerde scheur, is een scheur. Het gemak waarmee andere opties terzijde worden gesteld, is onbegrijpelijk.  Het moderamen schuift de mogelijkheid, in feite de plicht, om elkaar als kerken te verdragen en met elkaar in gesprek te gaan met één pennenstreek als niet realistisch van tafel. Het gemak waarmee dat lijkt te gebeuren, verraadt ook onbegrip over wat de aard en betekenis zijn van een kerkverband en haar ordening. Het voorstel dat het moderamen schetst is een doemscenario.

Eén van de veelgehoorde bezwaren tegen kerkenraadsbesluiten die de ambten openstellen voor vrouwen is dat andere kerken binnen het kerkverband voor die besluiten mede verantwoordelijk zouden zijn of indirect verantwoordelijk zouden zijn. Een dergelijke verantwoordelijkheid kunnen bezwaarde kerken vervolgens niet voor hun rekening nemen. Dat lijkt een plausibel argument, maar dat is het niet. De reikwijdte van kerkenraadsbesluiten strekt niet verder dan de eigen kerkelijke gemeente, simpelweg omdat de bevoegdheid van de kerkenraad begrensd is tot de eigen plaatselijke gemeente. Er is buiten de eigen plaatselijke gemeente voor de kerkenraad geen enkele ambtsbevoegdheid, zodat zijn besluiten buiten de eigen plaatselijke kerk niet bindend zijn. Voor zover met het begrip ‘medeverantwoordelijkheid’ in morele zin bedoeld wordt, is daarvoor ook geen plaats. Dat het wellicht zo wordt ervaren, mag zo zijn, maar dat op zichzelf is geen argument. Door zich te beroepen op medeverantwoordelijkheid of indirecte verantwoordelijkheid worden de onderlinge geschillen onnodig vergroot en wordt polarisatie aangewakkerd binnen de kerken.

In de Vrije-Interpretatie ‘Geen legitieme synodebesluiten’ is betoogd dat de revisieverzoeken van ruim 50 revisanten op grond van een verkeerde beoordelingsmaatstaf zijn beoordeeld, terwijl in Vrije-Interpretatie ‘Brief aan het moderamen van de generale synode’ ook nog aandacht is gegeven aan de schending van procesrecht doordat de synode in strijd met de IRRA geen hoor- en wederhoor heeft toegepast en daarom de revisieverzoeken ten onrechte ongegrond zijn verklaard en er alleen daar al om voldoende redenen zijn voor de synode  om dat besluit te herroepen. Naast deze kerk- en procesrechtelijke argumenten zijn er ook inhoudelijke bezwaren tegen de wijze waarop de commissie van het meerderheidsrapport de revisieverzoeken van revisanten ongegrond heeft verklaard. Een van die bezwaren richt zich op het verwerpen van het beroep van revisanten op Handelingen 15.  

Naar aanleiding van de gebeurtenissen van de afgelopen vergaderweek van de synode wenden wij ons tot u met een drietal verzoeken. Deze verzoeken zijn bedoeld om bij te dragen aan het herstel van vrede binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken nu zij in wanorde verkeert. Het eerste verzoek betreft het herroepen van het besluit dat 50 revisieverzoeken ongegrond heeft verklaard. Ons inziens is er sprake van een kerkrechtelijke misslag die zo snel mogelijk moet worden rechtgezet. Er moet aan de revisanten alsnog recht worden gedaan. Het herstellen van de gemaakte fout zal er ook toe bijdragen dat het gesprek over het onderwerp en ter synode opnieuw gevoerd moet worden waardoor definitieve conclusies dat er sprake is van onontkoombare kerkscheuring prematuur zijn.

Tijdens de bespreking van een ordevoorstel van de generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken kwam onder andere aan de orde hoe revisieverzoeken op grond van artikel 31 K.O. zouden moeten worden behandeld. De indruk die daarbij in de bespreking werd gewekt, is dat, als voorwaarde voor een revisieverzoek vereist zou zijn dat het revisieverzoek een nieuw element zou moeten bevatten. Daarzonder zou een revisieverzoek ongegrond zijn. Professor Selderhuis bevestigde deze visie onder verwijzing naar kerkordes van andere kerkgenootschappen waaruit zou blijken dat als voorwaarde voor een revisieverzoek inderdaad een nieuw element vereist zou zijn. Echter, dat klopt niet. Er is sprake van een verkeerde voorstelling van zaken.

Op zijn website blijft het Christelijk Gereformeerd Beraad er maar op hameren dat het ongewenst en ongepast zou zijn als de generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken onontkoombare besluiten voor zich uit zou schuiven. Daardoor zou, zo wordt gesuggereerd, het  presbyteriaal-synodale stelsel alsmaar verder worden uitgehold door eigenwillig denken en handelen. Hoewel het artikel het niet met zoveel woorden zegt, wordt, naar mag worden aangenomen, gedoeld op het handhaven van de synodale uitspraak dat ambten niet openstaan voor vrouwen. Deze week zullen de revisieverzoeken over die uitspraak worden behandeld.

Na meermalen in comité te hebben vergaderd over het voorstel van de commissie Toekomst Kerkverband, heeft het moderamen een oplegger daarover vrijgegeven. De mededeling van het moderamen, na het geheim overleg van 12 oktober 2024, dat de synode in beginsel een realistisch en hoopvol perspectief voor het kerkverband zou hebben gevonden, lijkt een hyperbool te zijn. Er lijkt geen sprake van een realistisch, laat staan van een hoopvol perspectief; als er al sprake is van een perspectief, is er eerder sprake van een somber perspectief.

Na meermalen in comité te hebben vergaderd over het voorstel van de commissie Toekomst Kerkverband, heeft het moderamen een oplegger daarover vrijgegeven. De mededeling van het moderamen, na het geheim overleg van 12 oktober 2024, dat de synode in beginsel een realistisch en hoopvol perspectief voor het kerkverband zou hebben gevonden, lijkt een hyperbool te zijn. Er lijkt geen sprake van een realistisch, laat staan van een hoopvol perspectief; als er al sprake is van een perspectief, is er eerder sprake van een somber perspectief.

Naar aanleiding van het blog ‘Geheim Beraad' waarin kritiek wordt geleverd op het besluit van het moderamen om deels in comité te vergaderen, kwamen verschillende reacties. Een van de reacties was dat het blog te juridisch en te functioneel zou zijn, want een emotioneel beladen onderwerp raakt aan vertrouwelijkheid. Ook zou de keuze voor de bespreking over de toekomst van het kerkverband in comité te doen, verstandig zijn, omdat de publieke opinie afgevaardigden zouden kunnen weerhouden om zonder last en ruggespraak hun standpunten naar voren te brengen vanwege een loyaliteitsconflict met de achterban waartoe zij behoren.

Inmiddels is duidelijk dat de generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken alle onderwerpen die verband houden of samenhangen met het kerkverband en zijn voortbestaan in comité gaan bespreken. Het Reformatorisch Dagblad tekent op dat deze beslissing is genomen, omdat de synode uiterst zorgvuldig wil omgaan met deze gevoelige onderwerpen. Dat lijkt een redelijk argument, maar dat is het niet.